تغییرات بیوسنتز تریگونلین تحت تأثیر ترکیبات نیتروژنه در کشت ریشه‌های مویین شنبلیله ایرانی (Trigonella foenum-graecum L.)

مقدمه: تریگونلین متابولیت ارزشمندی از دسته آلکالوئیدها با اثرات درمانی موثر به ویژه در دیابت است. هدف: در این تحقیق اثر سه سطح مختلف ترکیبات نیتروژنِ محیط کشت پایه موراشیک- اسکوگ شامل KNO3 و NH4NO3 بر میزان تولید تریگونلین در کشت سوسپانسیون ریشه‌های نرمال و ریشه‌های مویین مورد بررسی قرار گرفت. روش بررسی: به منظور القای ریشه‌های مویین از دو سویه ATCC15834 و K599 باکتری Agrobacterium rhizogenes‌ به ‌روش غوطه‌ورسازی و تزریق استفاده شد. به ‌منظور تأیید درج قطعه T-DNA در ژنوم گیاه و عدم حضور اگروباکتریوم با استفاده از پرایمر ژن‌های rolB و virD در واکنش زنجیره‌ای پلیمراز آنالیز مولکولی انجام گرفت. ریزنمونه‌های ریشه مویین و طبیعی در محیط‌های کشت سوسپانسیون موراشیگ - اسکوگ در سه سطح مختلف ترکیبات نیتروژن، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار کشت شده و ریشه‌ها بعد از گذشت 28 روز برداشت شدند. پس از انجام عصاره‌گیری، میزان آلکالوئید تریگونلین توسط دستگاه HPLC مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج: هر دو سویه باکتری K599 و ATCC15834‌ به ترتیب بعد از دو و سه هفته، باعث القای ریشه‌های مویین در قسمت‌های طوقه، ساقه و برگ گیاهچه‌ها شدند. بیشترین مقدار تریگونلین (98/13 میلی‌مول بر گرم ماده خشک) مربوط به تیمار ریشه‌های مویین با دو برابر ترکیبات نیتروژنه‌ و کمترین مقدار (74/8 میلی‌مول بر گرم ماده خشک) مربوط به ریشه‌های نرمال با نصف ترکیبات نیتروژن‌ بود. نتیجه‌گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که ترکیبات نیتروژنه به ویژه یون آمونیوم نقش تعیین‌کننده‌ای در تولید تریگونلین و رشد ریشه‌های مویین دارند.